Personalizacja, wolność i wybór: czyli zaklęcia tegorocznego LTSF

Nie po raz pierwszy towarzyszyło mi mocne poczucie istnienia dwóch równoległych światów: świata ciekawych dyskusji, kierującego się zrozumieniem podstawowych potrzeb i zachowań ludzi, którzy się uczą, ale pozostającego głównie w obszarze pomysłów i idei, oraz świata – jakby powiedziała Cathy Moore – Testlandii, zabudowanego blokowiskami kilkugodzinnych modułów, pokrytego wysypiskami contentu, z pojedynczymi parkami rozrywki w postaci zardzewiałych karuzeli z drag&dropów.

Czy te światy mogą się spotkać? Punkt wyjścia wielu wystąpień był pesymistyczny: lecimy w dół, e-learning znajduje się na szarym końcu odpowiedzi na pytanie „gdzie się uczysz w pracy?”. Z kolei odpowiedź „bo nie mam czasu”, udzielana (statystyczne najczęściej) na pytanie: „dlaczego nie e-learning?” jest tak naprawdę tylko uprzejmą wymówką. Dajcie mi spokój z tym całym e-learningiem, tam nic dla mnie nie ma.

Dlaczego LMSy nie budzą entuzjazmu użytkowników? Na LTSF diagnozowano tak: bo są jak tradycyjna telewizja, w której każdy dostaje to samo, w takiej samej formie i długości i – jeśli chce mieć wybór – może co najwyżej wyłączyć dźwięk. Bo są zalane morzem contentu, w którym nikt nie potrafi się odnaleźć. Bo zostały zaprojektowane dla administratorów, nie dla użytkowników, o których nie wiedzą nic poza tym, że „mają zdobyć całą wiedzę”. Tymczasem współcześni użytkownicy oglądają Netflixa, wybierając seriale z listy spersonalizowanych rekomendacji, przeglądają stworzone według ich preferencji playlisty na Spotify i – jeśli chcą się czegoś dowiedzieć – sięgają po tutoriale na YouTubie lub szybko sprawdzają, jaki artykuł podpowie im Google. Uczą się, naprawdę ciągle się uczą, ale według swoich reguł i preferencji. Wcale nie trzeba ich do tego przymuszać blokowaniem nawigacji na ekranie.

Słowo „personalizacja” było na konferencji odmieniane przez wszystkie przypadki. Sztuczna Inteligencja dopiero nieśmiało zagląda do świata L&D, ale wielu dostawców platform twierdzi, że przyszłość jest właśnie tam. Testuje się więc machine learning i chatboty, które zbierają i analizują dane użytkownika: jego preferencje, potrzeby, zainteresowania, pełnione funkcje. „Learning Experience Platforms” (EdCast, Cornerstone) mają ambicje przyćmienia tradycyjnych LMSów tym, że są w stanie ułożyć każdemu użytkownikowi spersonalizowaną listę rekomendacji (na podstawie tego, co już oglądał lub polubił, jakie cele zaznaczył w swoim profilu, lub tego, co oglądali użytkownicy o podobnych zainteresowaniach), wyłapując przy tym także materiały z Internetu i pozwalając mu samemu zamieszczać na nich pewne treści. Traktują użytkownika jak konsumenta, którego trzeba dobrze poznać i przyciągnąć. Czym? Tym, że dostanie dokładnie to, czego szuka. Tu i teraz.

Popularny ostatnio microlearning nie polega więc na poszatkowaniu czegoś, co kiedyś byłoby jednym czterogodzinnym kursem na mniejsze kawałki i rozesłaniu ich „wszystkim pracownikom”. To tworzenie wielu krótkich i jak najbardziej spersonalizowanych elementów szkoleniowych. To projektowanie – zamiast jednego kursu – całych kampanii szkoleniowych, w których użytkownicy otrzymują te elementy w różnym czasie i w różnej formie (elementem takiej kampanii może być zarówno krótki kurs, jak i mail, ankieta, artykuł, video, czy po prostu polecenie książki). O takich kampaniach opowiadała firma Learning Pool, jednym z wystawców była też firma MicroLearn – domyślacie się specjalizacji.

Dużo na konferencji mówiło się o video – powstają platformy, które specjalizują się tylko w umieszczaniu treści w takiej formie (Panopto), niektóre firmy e-learningowe skręcają w stronę produkowania głównie tego typu materiałów (SABA). Video (rozumiane jako wszelkiego rodzaju krótkie filmiki, animacje) doskonale wpisuje się w założenia mikrolearningu. Dobrze zaprojektowane: działa na emocje, nie owija w bawełnę jak Narrator-Witaj-W-Kursie i intensyfikuje przekaz tego, co ważne. Więcej – pamiętając o duchu personalizacji – zachęca się, aby treści video tworzone były także przez samych pracowników: dołączenie do kursu nagranej komórką wypowiedzi doświadczonego pracownika, udzielającego kilku krótkich rad na dany temat będzie mieć większe pole rażenia niż niejeden moduł wystrojony w pop-upy.

Uwaga, teraz najtrudniejsze. Bo wszystko dobrze, niech będzie ta personalizacja, niech będzie ten mikrolearning, ale przecież użytkownik „MUSI WIEDZIEĆ”. Musi też zaliczyć, musi spędzić minimum 10 godzin, musi zdobyć certyfikat – taka ustawa, takie procedury… Nie przeskoczymy tego, ale chociaż spójrzmy prawdzie w oczy. Bo przecież wszyscy wiemy, że udawanie, że „zaliczył test, więc wie” i „przeszedł wszystkie moduły, więc umie”, to tworzenie jakiegoś alternatywnego świata ułudy.

Tutaj macha do nas heutagogika, czyli tak zwany self-determend learning (świetnie opowiadała o nim Jane Daly z Towards Maturity). Mówi ona wprost: żadne triki zastosowane w szkoleniu nie zmuszą uczestników do nauczenia się czegokolwiek, jeśli sami nie będą tego chcieli. A czy chcą? Chcą częściej, niż zakładamy. Tylko chcą na swoich zasadach. Tego, co faktycznie im się przyda. Tego, co im potrzebne tu i teraz. Aby dobrze sprzedać jakiś produkt, nie muszą znać historii jego rozwoju w Ameryce Południowej. Są dorośli, znają się na swojej pracy; jeśli coś im się przyda, to po prostu po to sięgną.

Jakie w tym kontekście jest główne zadanie projektantów szkoleń i platform? Zbadanie, kim ci użytkownicy są i czego dokładnie potrzebują. Przygotowanie tego w strawnej formie i pokazanie im, gdzie mogą to szybko znaleźć. Tyle. Kontrola nad resztą należy już do „konsumentów”. Gotowi?